3-4. ปฐมธมฺมวิหารีสุตฺตาทิวณฺณนา

[73-74] ตติเย นิยกชฺฌตฺเตติ อตฺตโน สนฺตาเนฯ เมตฺตาย อุปสํหรณวเสน หิตํ เอสนฺเตนฯ กรุณาย วเสน อนุกมฺปมาเนนฯ ปริคฺคเหตฺวาติ ปริโต คเหตฺวา, ผริตฺวาติ อตฺโถฯ ปริจฺจาติ ปริโต กตฺวา, สมนฺตโต ผริตฺวา อิจฺเจว อตฺโถฯ ‘‘ปฏิจฺจา’’ติปิ ปาโฐฯ มา ปมชฺชิตฺถาติ ‘‘ฌายถา’’ติ วุตฺตสมถวิปสฺสนานํ อนนุยุญฺชเนน อญฺเญน วา เกนจิ ปมาทการเณน มา ปมาทํ อาปชฺชิตฺถฯ นิยฺยานิกสาสเน อกตฺตพฺพกรณํ วิย กตฺตพฺพากรณมฺปิ ปมาโทติฯ วิปตฺติกาเลติ สตฺตอสปฺปายาทิวิปตฺติยุตฺเต กาเลฯ สพฺเพปิ สาสเน คุณา อิเธว สงฺคหํ คจฺฉนฺตีติ อาห ‘‘ฌายถ มา ปมาทตฺถ…เป.… อนุสาสนี’’ติฯ จตุตฺเถ นตฺถิ วตฺตพฺพํฯ

ปฐมธมฺมวิหารีสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปฐมโยธาชีวสุตฺตวณฺณนา

[75] ปญฺจเม ยุชฺฌนํ โยโธ, โส อาชีโว เอเตสนฺติ โยธาชีวาฯ เตนาห ‘‘ยุทฺธูปชีวิโน’’ติฯ สนฺถมฺภิตฺวา ฐาตุํ น สกฺโกตีติ พทฺโธ ธิติสมฺปนฺโน ฐาตุํ น สกฺโกติฯ สมาคเตติ สมฺปตฺเตฯ พฺยาปชฺชตีติ วิการมาปชฺชติฯ เตนาห ‘‘ปกติภาวํ ชหตี’’ติฯ

รชคฺคสฺมินฺติ ปจฺจตฺเต ภุมฺมวจนนฺติ อาห ‘‘กิํ ตสฺส ปุคฺคลสฺส รชคฺคํ นามา’’ติฯ วินิพฺเพเฐตฺวาติ คหิตคฺคหณํ วิสฺสชฺชาเปตฺวาฯ โมเจตฺวาติ สรีรโต อปเนตฺวาฯ

ปฐมโยธาชีวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. ทุติยโยธาชีวสุตฺตวณฺณนา

[76] ฉฏฺเฐ จมฺมนฺติ อิมินา จมฺมมยํ จมฺมมิติ สิพฺพิตํ, อญฺญํ วา เกฏกผลกาทิํ สงฺคณฺหาติฯ ธนุกลาปํ สนฺนยฺหิตฺวาติ ธนุญฺเจว ตูณิรญฺจ สนฺนยฺหิตฺวา สชฺเชตฺวาฯ ธนุทณฺฑสฺส ชิยายตฺตภาวกรณาทิปิ หิ ธนุโน สนฺนยฺหนํฯ เตเนวาห ‘‘ธนุญฺจ สรกลาปญฺจ สนฺนยฺหิตฺวา’’ติฯ ยุทฺธสนฺนิเวเสน ฐิตนฺติ ทฺวินฺนํ เสนานํ พฺยูหนสํวิธานนเยน กโต โย สนฺนิเวโส, ตสฺส วเสน ฐิตํ, เสนาพฺยูหสํวิธานวเสน สนฺนิวิฏฺฐนฺติ วุตฺตํ โหติฯ อุสฺสาหญฺจ วายามญฺจ กโรตีติ ยุชฺฌนวเสน อุสฺสาหํ วายามญฺจ กโรติฯ ปริยาปาเทนฺตีติ มรณปริยนฺติกํ อปรํ ปาเปนฺติฯ เตนาห ‘‘ปริยาปาทยนฺตี’’ติ, ชีวิตํ ปริยาปาทยนฺติ มรณํ ปฏิปชฺชาเปนฺตีติ วุตฺตํ โหติฯ

อรกฺขิเตเนว กาเยนาติอาทีสุ หตฺถปาเท กีฬาเปนฺโต คีวํ วิปริวตฺเตนฺโต กายํ น รกฺขติ นามฯ นานปฺปการํ ทุฏฺฐุลฺลํ กโรนฺโต วาจํ น รกฺขติ นามฯ กามวิตกฺกาทโย วิตกฺเกนฺโต จิตฺตํ น รกฺขติ นามฯ อนุปฏฺฐิตาย สติยาติ กายคตาย สติยา อนุปฏฺฐิตายฯ ราเคน อนุคโตติ ราเคน อนุปหโตฯ ราคปเรโตติ วา ราเคน ผุฏฺโฐ ผุฏฺฐวิเสน วิย สปฺเปนฯ

อนุทหนฏฺเฐนาติ อนุปายปฺปฏิปตฺติยาฯ สมฺปติ อายติญฺจ มหาภิตาปฏฺเฐนฯ อนวตฺถิตสภาวตาย อิตฺตรปจฺจุปฏฺฐานฏฺเฐนฯ มุหุตฺตรมณียตาย ตาวกาลิกฏฺเฐนฯ พฺยตฺเตหิ อภิภวนียตาย สพฺพงฺคปจฺจงฺคปลิภญฺชนฏฺเฐนฯ เฉทนเภทนาทิอธิกรณภาเวน อุคฺฆฏฺฏนสทิสตาย อธิกุฏฺฏนฏฺเฐนฯ อวเณ วณํ อุปฺปาเทตฺวา อนฺโต อนุปวิสนสภาวตาย วินิวิชฺฌนฏฺเฐนฯ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิก อนตฺถนิมิตฺตตาย สาสงฺกสปฺปฏิภยฏฺเฐนฯ

ทุติยโยธาชีวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7-8. ปฐมอนาคตภยสุตฺตาทิวณฺณนา

[77-78] สตฺตเม วิเสสสฺส ปตฺติยา วิเสสสฺส ปาปุณนตฺถํฯ วีริยนฺติ ปธานวีริยํฯ ตํ ปน จงฺกมนวเสน กรเณ ‘‘กายิก’’นฺติปิ วตฺตพฺพตํ ลภตีติ อาห – ‘‘ทุวิธมฺปี’’ติฯ สตฺถกวาตาติ สนฺธิพนฺธนานิ กตฺตริยา ฉินฺทนฺตา วิย ปวตฺตวาตาฯ เตนาห – ‘‘สตฺถํ วิยา’’ติอาทิฯ กตกมฺเมหีติ กตโจรกมฺเมหิฯ เต กิร กตกมฺมา ยํ เนสํ เทวตํ อายาจิตฺวา กมฺมํ นิปฺผนฺนํ, ตสฺส อุปการตฺถาย มนุสฺเส มาเรตฺวา คลโลหิตานิ คณฺหนฺติฯ เต ‘‘อญฺเญสุ มนุสฺเสสุ มาริยมาเนสุ โกลาหลํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ปพฺพชิตํ ปริเยสนฺโต นาม นตฺถี’’ติ มญฺญมานา ภิกฺขู คเหตฺวา มาเรนฺติฯ ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํฯ อกตกมฺเมหีติ อฏวิโต คามํ อาคมนกาเล กมฺมนิปฺผตฺตตฺถํ ปุเรตรํ พลิกมฺมํ กาตุกาเมหิฯ เตเนวาห – ‘‘โจริกํ กตฺวา นิกฺขนฺตา กตกมฺมา นามา’’ติอาทิฯ อฏฺฐเม นตฺถิ วตฺตพฺพํฯ

ปฐมอนาคตภยสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ตติยอนาคตภยสุตฺตวณฺณนา

[79] นวเม ปาฬิคมฺภีราติ (สํ. นิ. ฏี. 2.2.229) ปาฬิวเสน คมฺภีรา อคาธา ทุกฺโขคาหา สลฺลสุตฺตสทิสาฯ สลฺลสุตฺตญฺหิ (สุ. นิ. 579) ‘‘อนิมิตฺตมนญฺญาต’’นฺติอาทินา ปาฬิวเสน คมฺภีรํ, น อตฺถคมฺภีรํฯ ตถา หิ ตตฺถ ตา ตา คาถา ทุวิญฺเญยฺยรูปา ติฏฺฐนฺติฯ ทุวิญฺเญยฺยญฺหิ ญาเณน ทุกฺโขคาหนฺติ กตฺวา ‘‘คมฺภีร’’นฺติ วุจฺจติฯ ปุพฺพาปรํเปตฺถ กาสญฺจิ คาถานํ ทุวิญฺเญยฺยตาย ทุกฺโขคาหเมว, ตสฺมา ปาฬิวเสน คมฺภีรํฯ อตฺถคมฺภีราติ อตฺถวเสน คมฺภีรา มหาเวทลฺลสุตฺตสทิสา, มหาเวทลฺลสุตฺตสฺส (ม. นิ. 1.449 อาทโย) อตฺถวเสน คมฺภีรตา ปากฏาเยวฯ โลกํ อุตฺตรตีติ โลกุตฺตโร, โส อตฺถภูโต เอเตสํ อตฺถีติ โลกุตฺตราฯ เตนาห – ‘‘โลกุตฺตรธมฺมทีปกา’’ติฯ สุญฺญตาปฏิสํยุตฺตาติ สตฺตสุญฺญธมฺมปฺปกาสกา ฯ เตนาห ‘‘ขนฺธธาตุอายตนปจฺจยาการปฺปฏิสํยุตฺตา’’ติฯ อุคฺคเหตพฺพํ ปริยาปุณิตพฺพนฺติ จ ลิงฺควจนวิปลฺลาเสน วุตฺตนฺติ อาห ‘‘อุคฺคเหตพฺเพ เจว วฬญฺเชตพฺเพ จา’’ติฯ กวิโน กมฺมํ กวิตาฯ ยสฺส ปน ยํ กมฺมํ, ตํ เตน กตนฺติ วุจฺจตีติ อาห ‘‘กวิตาติ กวีหิ กตา’’ติฯ กาเวยฺยนฺติ กพฺยํ, กพฺยนฺติ จ กวินา วุตฺตนฺติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘ตสฺเสว เววจน’’นฺติฯ จิตฺตกฺขราติ จิตฺราการอกฺขราฯ อิตรํ ตสฺเสว เววจนํฯ สาสนโต พหิทฺธา ฐิตาติ น สาสนาวจราฯ พาหิรกสาวเกหีติ ‘‘พุทฺธา’’ติ อปฺปญฺญาตานํ เยสํ เกสญฺจิ สาวเกหิฯ สุสฺสูสิสฺสนฺตีติ อกฺขรจิตฺตตาย เจว สรสมฺปตฺติยา จ อตฺตมนา หุตฺวา สามเณรทหรภิกฺขุมาตุคามมหาคหปติกาทโย ‘‘เอส ธมฺมกถิโก’’ติ สนฺนิปติตฺวา โสตุกามา ภวิสฺสนฺติฯ

ตติยอนาคตภยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. จตุตฺถอนาคตภยสุตฺตวณฺณนา

[80] ทสเม ปญฺจวิเธน สํสคฺเคนาติ ‘‘สวนสํสคฺโค, ทสฺสนสํสคฺโค, สมุลฺลาปสํสคฺโค, สมฺโภคสํสคฺโค, กายสํสคฺโค’’ติ เอวํ วุตฺเตน ปญฺจวิเธน สํสคฺเคนฯ สํสชฺชติ เอเตนาติ สํสคฺโค, ราโคฯ สวนเหตุโก, สวนวเสน วา ปวตฺโต สํสคฺโค สวนสํสคฺโคฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ กายสํสคฺโค ปน กายปรามาโสฯ เตสุ ปเรหิ วา กถิยมานํ รูปาทิสมฺปตฺติํ อตฺตนา วา สิตลปิตคีตสทฺทํ สุณนฺตสฺส โสตวิญฺญาณวีถิวเสน อุปฺปนฺโน ราโค สวนสํสคฺโค นามฯ วิสภาครูปํ โอโลเกนฺตสฺส ปน จกฺขุวิญฺญาณวีถิวเสน อุปฺปนฺโน ราโค ทสฺสนสํสคฺโค นามฯ อญฺญมญฺญอาลาปสลฺลาปวเสน อุปฺปนฺนราโค สมุลฺลาปสํสคฺโค นามฯ ภิกฺขุโน ภิกฺขุนิยา สนฺตกํ, ภิกฺขุนิยา ภิกฺขุสฺส สนฺตกํ คเหตฺวา ปริโภคกรณวเสน อุปฺปนฺนราโค สมฺโภคสํสคฺโค นามฯ หตฺถคฺคาหาทิวเสน อุปฺปนฺโน ราโค กายสํสคฺโค นามฯ

อเนกวิหิตนฺติ อนฺนสนฺนิธิปานสนฺนิธิวตฺถสนฺนิธิยานสนฺนิธิสยนสนฺนิธิคนฺธสนฺนิธิ- อามิสสนฺนิธิวเสน อเนกปฺปการํฯ สนฺนิธิกตสฺสาติ เอเตน ‘‘สนฺนิธิการปริโภค’’นฺติ (ธ. ส. ติกมาติกา 10) เอตฺถ การ-สทฺทสฺส กมฺมตฺถตํ ทสฺเสติฯ ยถา วา ‘‘อาจยํ คามิโน’’ติ วตฺตพฺเพ อนุนาสิกโลเปน ‘‘อาจยคามิโน’’ติ นิทฺเทโส กโต, เอวํ ‘‘สนฺนิธิการํ ปริโภค’’นฺติ วตฺตพฺเพ อนุนาสิกโลเปน ‘‘สนฺนิธิการปริโภค’’นฺติ วุตฺตํ, สนฺนิธิํ กตฺวา ปริโภคนฺติ อตฺโถฯ

‘‘สนฺนิธิกตสฺส ปริโภค’’นฺติ เอตฺถ (ที. นิ. อฏฺฐ. 1.12) ปน ทุวิธา กถา วินยวเสน สลฺเลขวเสน จฯ วินยวเสน ตาว ยํ กิญฺจิ อนฺนํ อชฺช ปฏิคฺคหิตํ อปรชฺชุ สนฺนิธิการํ โหติ, ตสฺส ปริโภเค ปาจิตฺติยํฯ อตฺตนา ลทฺธํ ปน สามเณรานํ ทตฺวา เตหิ ลทฺธํ วา ปาเปตฺวา ทุติยทิวเส ภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ, สลฺเลโข ปน น โหติฯ ปานสนฺนิธิมฺหิปิ เอเสว นโยฯ วตฺถสนฺนิธิมฺหิ อนธิฏฺฐิตาวิกปฺปิตํ สนฺนิธิ จ โหติ, สลฺเลขญฺจ โกเปติฯ อยํ นิปฺปริยายกถาฯ ปริยายโต ปน ติจีวรสนฺตุฏฺเฐน ภวิตพฺพํ, จตุตฺถํ ลภิตฺวา อญฺญสฺส ทาตพฺพํฯ สเจ ยสฺส กสฺสจิ ทาตุํ น สกฺโกติ, ยสฺส ปน ทาตุกาโม โหติ, โส อุทฺเทสตฺถาย วา ปริปุจฺฉตฺถาย วา คโต, อาคตมตฺเต ทาตพฺพํ, อทาตุํ น วฏฺฏติฯ จีวเร ปน อปฺปโหนฺเต, สติยา วา ปจฺจาสาย อนุญฺญาตกาลํ ฐเปตุํ วฏฺฏติฯ สูจิสุตฺตจีวรการกานํ อลาเภ ตโตปิ วินยกมฺมํ กตฺวา ฐเปตุํ วฏฺฏติ ‘‘อิมสฺมิํ ชิณฺเณ ปุน อีทิสํ กุโต ลภิสฺสามี’’ติ ปน ฐเปตุํ น วฏฺฏติ, สนฺนิธิ จ โหติ, สลฺเลขญฺจ โกเปติฯ

ยานสนฺนิธิมฺหิ ยานํ นาม วยฺหํ รโถ สกฏํ สนฺทมานิกา ปาฏงฺกีติฯ น ปเนตํ ปพฺพชิตสฺส ยานํ, อุปาหนํ ปน ยานํฯ เอกภิกฺขุสฺส หิ เอโก อรญฺญวาสตฺถาย, เอโก โธตปาทกตฺถายาติ อุกฺกํสโต ทฺเว อุปาหนสงฺฆาฏกา วฏฺฏนฺติ, ตติยํ ลภิตฺวา อญฺญสฺส ทาตพฺโพฯ ‘‘อิมสฺมิํ ชิณฺเณ อญฺญํ กุโต ลภิสฺสามี’’ติ ฐเปตุํ น วฏฺฏติ, สนฺนิธิ จ โหติ, สลฺเลขญฺจ โกเปติฯ สยนสนฺนิธิมฺหิ สยนนฺติ มญฺโจฯ เอกสฺส ภิกฺขุโน เอโก สยนคพฺเภ, เอโก ทิวาฏฺฐาเนติ อุกฺกํสโต ทฺเว มญฺจา วฏฺฏนฺติฯ ตโต อุตฺตริํ ลภิตฺวา อญฺญสฺส ภิกฺขุโน, คณสฺส วา ทาตพฺโพ, อทาตุํ น วฏฺฏติ, สนฺนิธิ เจว โหติ, สลฺเลโข จ กุปฺปติฯ คนฺธสนฺนิธิมฺหิ ภิกฺขุโน กณฺฑุกจฺฉุฉวิโทสาทิอาพาเธ สติ คนฺธา วฏฺฏนฺติฯ คนฺธตฺถิเกน คนฺธญฺจ อาหราเปตฺวา ตสฺมิํ โรเค วูปสนฺเต อญฺเญสํ วา อาพาธิกานํ ทาตพฺพํ, ทฺวาเร ปญฺจงฺคุลิฆรธูปนาทีสุ วา อุปเนตพฺพํฯ ‘‘ปุน โรเค สติ ภวิสฺสตี’’ติ ฐเปตุํ น วฏฺฏติ, คนฺธสนฺนิธิ จ โหติ, สลฺเลขญฺจ โกเปติฯ

อามิสนฺติ วุตฺตาวเสสํ ทฏฺฐพฺพํฯ เสยฺยถิทํ – อิเธกจฺโจ ภิกฺขุ ‘‘ตถารูเป กาเล อุปการาย ภวิสฺสนฺตี’’ติ ติลตณฺฑุลมุคฺคมาสนาฬิเกรโลณมจฺฉสปฺปิเตลกุลาลภาชนาทีนิ อาหราเปตฺวา ฐเปติฯ โส วสฺสกาเล กาลสฺเสว สามเณเรหิ ยาคุํ ปจาเปตฺวา ปริภุญฺชิตฺวา ‘‘สามเณร อุทกกทฺทเม ทุกฺขํ คามํ ปวิสิตุํ, คจฺฉ อสุกกุลํ คนฺตฺวา มยฺหํ วิหาเร นิสินฺนภาวํ อาโรเจหิ, อสุกกุลโต ทธิอาทีนิ อาหรา’’ติ เปเสติฯ ภิกฺขูหิ ‘‘กิํ, ภนฺเต , คามํ ปวิสิสฺสามา’’ติ วุตฺเตปิ ‘‘ทุปฺปเวโส, อาวุโส, อิทานิ คาโม’’ติ วทติฯ เต ‘‘โหตุ, ภนฺเต, อจฺฉถ ตุมฺเห, มยํ ภิกฺขํ ปริเยสิตฺวา อาหริสฺสามา’’ติ คจฺฉนฺติฯ อถ สามเณโร ทธิอาทีนิ อาหริตฺวา ภตฺตญฺจ พฺยญฺชนญฺจ สมฺปาเทตฺวา อุปเนติ, ตํ ภุญฺชนฺตสฺเสว อุปฏฺฐากา ภตฺตํ ปหิณนฺติ, ตโตปิ มนาปมนาปํ ภุญฺชติฯ อถ ภิกฺขู ปิณฺฑปาตํ คเหตฺวา อาคจฺฉนฺติ, ตโตปิ มนาปมนาปํ ภุญฺชติเยวฯ เอวํ จตุมาสมฺปิ วีตินาเมติฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขุ มุณฺฑกุฏุมฺพิกชีวิกํ ชีวติ, น สมณชีวิกนฺติฯ เอวรูโป อามิสสนฺนิธิ นาม โหติฯ

ภิกฺขุโน ปน วสนฏฺฐาเน เอกา ตณฺฑุลนาฬิ เอโก คุฬปิณฺโฑ กุฑุวมตฺตํ สปฺปีติ เอตฺตกํ นิเธตุํ วฏฺฏติ อกาเล สมฺปตฺตโจรานํ อตฺถายฯ เต หิ เอตฺตกํ อามิสปฏิสนฺถารํ อลภนฺตา ชีวิตา โวโรเปยฺยุํ, ตสฺมา สเจ หิ เอตฺตกํ นตฺถิ, อาหราเปตฺวาปิ ฐเปตุํ วฏฺฏติฯ อผาสุกกาเล จ ยเทตฺถ กปฺปิยํ, ตํ อตฺตนาปิ ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏติฯ กปฺปิยกุฏิยํ ปน พหุํ ฐเปนฺตสฺสปิ สนฺนิธิ นาม นตฺถิฯ

จตุตฺถอนาคตภยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

โยธาชีววคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

(9) 4. เถรวคฺโค

1-2. รชนียสุตฺตาทิวณฺณนา

[81-82] จตุตฺถสฺส ปฐมํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ ทุติเย คุณมกฺขนาย ปวตฺโตปิ อตฺตโน การกํ คูเถน ปหรนฺตํ คูโถ วิย ปฐมตรํ มกฺเขตีติ มกฺโข, โส เอตสฺส อตฺถีติ มกฺขีฯ ปฬาสตีติ ปฬาโส, ปรสฺส คุเณ ฑํสิตฺวา วิย อปเนตีติ อตฺโถฯ โส เอตสฺส อตฺถีติ ปฬาสีฯ ปฬาสี ปุคฺคโล หิ ทุติยสฺส ธุรํ น เทติ, สมฺปสาเรตฺวา ติฏฺฐติฯ เตนาห ‘‘ยุคคฺคาหลกฺขเณน ปฬาเสน สมนฺนาคโต’’ติฯ

รชนียสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. กุหกสุตฺตวณฺณนา

[83] ตติเย ตีหิ กุหนวตฺถูหีติ สามนฺตชปฺปนอิริยาปถสนฺนิสฺสิตปจฺจยปฺปฏิเสวนเภทโต ติปฺปเภเทหิ กุหนวตฺถูหิฯ ติวิเธน กุหนวตฺถุนา โลกํ กุหยติ วิมฺหาปยติ ‘‘อโห อจฺฉริยปุริโส’’ติ อตฺตนิ ปเรสํ วิมฺหยํ อุปฺปาเทตีติ กุหโกฯ ลาภสกฺการตฺถิโก หุตฺวา ลปติ อตฺตานํ ทายกํ วา อุกฺขิปิตฺวา ยถา โส กิญฺจิ ททาติ, เอวํ อุกฺกาเจตฺวา กเถตีติ ลปโกฯ นิมิตฺตํ สีลํ ตสฺสาติ เนมิตฺติโก, นิมิตฺเตน วา จรติ, นิมิตฺตํ วา กโรตีติ เนมิตฺติโกฯ นิมิตฺตนฺติ จ ปเรสํ ปจฺจยทานสญฺญุปฺปาทกํ กายวจีกมฺมํ วุจฺจติ ฯ นิปฺเปโส สีลมสฺสาติ นิปฺเปสิโกฯ นิปฺปิสตีติ วา นิปฺเปโส, นิปฺเปโสเยว นิปฺเปสิโกฯ นิปฺเปโสติ จ สฐปุริโส วิย ลาภสกฺการตฺถํ อกฺโกสนุปฺปณฺฑนปรปิฏฺฐิมํสิกตาทิฯ

กุหกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6-7. ปฏิสมฺภิทาปฺปตฺตสุตฺตาทิวณฺณนา

[86-87] ฉฏฺเฐ ปฏิสมฺภิทาสุ ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ เหฏฺฐา วุตฺตเมวฯ อุจฺจาวจานีติ อุจฺจนีจานิฯ เตนาห ‘‘มหนฺตขุทฺทกานี’’ติฯ กิํกรณียานีติ ‘‘กิํ กโรมี’’ติ เอวํ วตฺวา กตฺตพฺพกมฺมานิฯ ตตฺถ อุจฺจกมฺมานิ นาม จีวรสฺส กรณํ, รชนํ, เจติเย สุธากมฺมํ, อุโปสถาคารเจติยฆรโพธิฆเรสุ กตฺตพฺพกมฺมนฺติ เอวมาทิฯ อวจกมฺมํ นาม ปาทโธวนมกฺขนาทิ ขุทฺทกกมฺมํฯ ตตฺรุปายาสาติ ตตฺรุปคมนิยา, ตตฺร ตตฺร มหนฺเต ขุทฺทเก จ กมฺเม สาธนวเสน อุปคจฺฉนฺติยาติ อตฺโถฯ ตสฺส ตสฺส กมฺมสฺส นิปฺผาทเน สมตฺถายาติ วุตฺตํ โหติฯ ตตฺรุปายายาติ วา ตตฺร ตตฺร กมฺเม สาเธตพฺเพ อุปายภูตายฯ อลํ กาตุนฺติ กาตุํ สมตฺโถ โหติฯ อลํ สํวิธาตุนฺติ วิจาเรตุํ สมตฺโถฯ สตฺตมํ อุตฺตานเมวฯ

ปฏิสมฺภิทาปฺปตฺตสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. เถรสุตฺตวณฺณนา

[88] อฏฺฐเม ถิรภาวปฺปตฺโตติ สาสเน ถิรภาวํ อนิวตฺติภาวํ ปตฺโถฯ ปพฺพชิโต หุตฺวา พหู รตฺติโย ชานาตีติ รตฺตญฺญูฯ เตนาห ‘‘ปพฺพชิตทิวสโต ปฏฺฐายา’’ติอาทิฯ ปากโฏติ อยถาภูตคุเณหิ เจว ยถาภูตคุเณหิ จ สมุคฺคโตฯ ยโส เอตสฺส อตฺถีติ ยสสฺสี, ยสํ สิโต นิสฺสิโต วา ยสสฺสีฯ เตนาห ‘‘ยสนิสฺสิโต’’ติฯ อสตํ อสาธูนํ ธมฺมา อสทฺธมฺมา, อสนฺตา วา อสุนฺทรา คารยฺหา ลามกา ธมฺมาติ อสทฺธมฺมาฯ วิปริยาเยน สทฺธมฺมา เวทิตพฺพาฯ

เถรสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ